Không có gì ngạc nhiên khi thuế quan thường đặt ra thách thức đáng kể cho các doanh nghiệp muốn mở rộng ra thị trường toàn cầu do chi phí gia tăng. Tuy nhiên, thông qua các hiệp định thương mại tự do (FTA), đặc biệt là khi Việt Nam cũng tự hào trở thành là một thành viên trong số đó. Bằng cách tuân thủ các yêu cầu của FTA, các doanh nghiệp có thể tận dụng thuế suất ưu đãi để giảm thiểu chi phí và hợp lý hóa các hoạt động quốc tế của mình. Nhưng ý nghĩa của hiệp định thương mại tự do là gì và doanh nghiệp được lợi gì từ chúng?
Hiệp định thương mại tự do là gì?
Về cốt lõi, FTA là một hiệp định được đàm phán giữa hai hoặc nhiều quốc gia nhằm giảm bớt rào cản xuất nhập khẩu. Những gì các hiệp định này làm là mở đường cho các quốc gia được hưởng quyền tiếp cận ưu đãi trong các lĩnh vực cụ thể, thường bằng cách miễn cho một số doanh nghiệp được chọn khỏi thuế hải quan và các loại thuế liên quan.
Bằng cách tham gia một hiệp định thương mại tự do, các doanh nghiệp trong nước tham gia thương mại với các công ty ở các quốc gia thành viên khác theo FTA có thể được hưởng một danh sách các lợi ích, bao gồm:
- Tiết kiệm chi phí: Lợi ích trực tiếp của việc giảm bớt các rào cản thương mại là tiết kiệm đáng kể chi phí. Giảm thuế có nghĩa là các doanh nghiệp hiện có thể cung cấp sản phẩm với mức giá hấp dẫn hơn hoặc hưởng tỷ suất lợi nhuận cao hơn. Ngoài thuế quan, việc loại bỏ đối với các rào cản thương mại khác cũng có thể hợp lý hóa hoạt động và giảm chi phí logistics.
- Giảm rào cản thương mại: Các FTA cũng giải quyết các rào cản thương mại phi thuế quan. Ví dụ, một FTA có thể đưa ra các quy trình chứng từ rõ ràng hơn, loại bỏ sự dư thừa trong các thủ tục kiểm tra hoặc đánh giá chất lượng hoặc đưa ra các quy định về phân loại hàng hóa nâng cao trước khi vận chuyển. Thông qua những cách này, họ hợp lý hóa quy trình thông quan, tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại quốc tế thông suốt.
- Khả năng dự đoán: Các FTA cung cấp một khuôn khổ các quy tắc và môi trường đầu tư và thương mại dễ dự đoán hơn, giảm bớt sự không chắc chắn và trao quyền cho các tổ chức thực hiện các kế hoạch hoặc đầu tư dài hạn một cách tự tin.
- Tăng khả năng tiếp cận thị trường: Các FTA đóng vai trò là cửa ngõ, mở ra thị trường quốc tế mới cho doanh nghiệp. Một sản phẩm từng có thể bị định giá ở thị trường nước ngoài do mức thuế cao có thể trở nên có giá cạnh tranh thông qua FTA, điều này cho phép các doanh nghiệp tiếp cận được lượng khách hàng rộng hơn.
Tuy nhiên, điều này làm nảy sinh câu hỏi: Liệu Việt Nam có hiệp định thương mại tự do nào mà doanh nghiệp có thể tham gia không? Chắc chắn rồi. Trên thực tế, tính đến tháng 8 năm 2023, Việt Nam đã ký kết 19 FTA đang hoạt động và được lên kế hoạch1, được chia thành hai loại.
Các FTA mà Việt Nam tham gia
FTA song phương
Trong FTA song phương, hai nước đồng ý giảm bớt các hạn chế thương mại và mở rộng các cơ hội kinh doanh mà họ chia sẻ bằng cách cắt giảm thuế quan và mở rộng quy chế thương mại ưu đãi cho nhau. Những thương vụ như vậy thường xoay quanh các lĩnh vực nổi bật, đặc biệt là những lĩnh vực được chính phủ bảo vệ hoặc ủng hộ.
Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - Vương quốc Anh
Trở lại năm 2021, các sáng kiến thương mại chiến lược của Việt Nam tiếp tục có đà phát triển, đánh dấu bằng việc ký kết Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - Vương quốc Anh. Hiệp định mới này hứa hẹn sẽ giúp tăng cường hoạt động xuất khẩu của Việt Nam sang Vương quốc Anh (UK)2.
Hiệp định Thương mại Tự do giữa Việt Nam – Hàn Quốc
Từ một ví dụ cụ thể khác, Hiệp định Thương mại Tự do giữa Việt Nam – Hàn Quốc được ký kết vào năm 2015 đã cho thấy các yêu cầu đầu tư đối với Việt Nam đã được nới lỏng. Động thái quan trọng này đã mở ra cánh cửa thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài lớn hơn vào nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm cả lĩnh vực năng lượng của Việt Nam.
Một trường hợp minh họa là mối quan hệ hợp tác được hình thành giữa SK Ecoplant, một chi nhánh của tập đoàn lớn thứ ba Hàn Quốc, SK Group và Nami Solar của Việt Nam. Với việc cam kết thành lập một liên doanh trị giá 200 triệu USD, liên minh này đặt mục tiêu sản xuất tới 250 MWp năng lượng mặt trời áp mái, phục vụ nhu cầu năng lượng của các doanh nghiệp địa phương.
FTA đa phương
Các FTA đa phương bao gồm các thỏa thuận giữa ba quốc gia trở lên. Trong các hiệp định toàn diện này, các quốc gia mở rộng cho nhau quy chế "tối huệ quốc", đảm bảo rằng tất cả những quốc gia tham gia đều đạt được những điều kiện thương mại tốt nhất có thể, cùng với mức thuế quan được giảm thiểu.
Khu vực thương mại tự do ASEAN3
Một ví dụ đáng chú ý về FTA đa phương là Khu vực Thương mại Tự do ASEAN (AFTA), qua đó các quốc gia thành viên được hưởng lợi từ sự gia tăng trao đổi vốn, lao động và công nghệ trong nội khối ASEAN. Theo FTA được thành lập này, các nước ASEAN phát triển sẽ chuyển giao công việc sử dụng nhiều lao động cho các quốc gia đang phát triển và tập trung vào các lĩnh vực công nghệ cao, từ đó nâng cao năng lực công nghiệp của họ.
Đồng thời, các quốc gia thành viên đang phát triển có thể khai thác nguồn lao động của mình, áp dụng các công nghệ phù hợp và học hỏi từ các đối tác phát triển. Là một bên ký kết, Việt Nam đã được hưởng lợi từ việc mở rộng các lĩnh vực sử dụng nhiều lao động và tài nguyên, như dệt may và nông sản.
Quan hệ đối tác kinh tế toàn diện khu vực
Bên cạnh đó, còn có Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP). Hiệp định thương mại tự do này đã được ký kết giữa Việt Nam, các nước thành viên ASEAN và nhiều cường quốc toàn cầu, bao gồm Úc, Nhật Bản, Trung Quốc, New Zealand và Hàn Quốc.
Theo Ngân hàng Thế giới, lĩnh vực máy móc và thiết bị điện của Việt Nam4 dự kiến sẽ tăng trưởng ở mức 12,1% nhờ mức thuế sửa đổi và các chính sách tiến bộ trong Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP). Dệt may bám sát phía sau với quỹ đạo tăng trưởng dự kiến ở mức 9% do nhu cầu từ các quốc gia thành viên của RCEP.
Bằng cách giảm bớt các tầng quan liêu, các FTA cũng mời gọi sự tham gia rộng rãi hơn từ các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME), vốn là xương sống của kinh tế Việt Nam, chiếm 98% tổng số doanh nghiệp, theo báo cáo của Vietnam Briefing. The RCEP, trong bối cảnh này, mang lại cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam một tấm vé vàng để nâng cao chuỗi giá trị.
Nhìn chung, RCEP sẵn sàng củng cố chuỗi cung ứng khu vực và giúp Việt Nam tiếp cận các thị trường tiêu dùng mở rộng hơn đồng thời thu hút đầu tư nước ngoài. Khi làm như vậy, nó sẽ thúc đẩy tăng trưởng và đẩy nhanh quá trình phục hồi kinh tế sau đại dịch cho các doanh nghiệp địa phương. Lợi ích của các FTA thì nhiều, nhưng doanh nghiệp tận dụng chúng như thế nào?
Cách tận dụng các FTA cho doanh nghiệp
Để tham gia các FTA, bước quan trọng nằm ở việc đảm bảo sản phẩm của bạn đủ tiêu chuẩn là 'hàng hóa có xuất xứ' theo quy định của tiêu chí Quy tắc xuất xứ (ROO).
Quy tắc xuất xứ
Dựa trên ROO, để một sản phẩm được hưởng những lợi ích và ưu đãi thuế quan mà các FTA đưa ra, chúng cần phải:
- Được sản xuất toàn bộ hoặc có nguồn gốc hoàn toàn tại một quốc gia là thành viên của FTA; hoặc
- Trải qua cái được gọi là “sự chuyển đổi đáng kể” trong một quốc gia thành viên FTA, nghĩa là ngay cả khi hàng hóa được sản xuất một phần trong một quốc gia thành viên FTA, chúng vẫn phải trải qua quá trình xử lý hoặc sản xuất đáng kể trong khu vực thương mại tự do.
Chứng nhận xuất xứ
Các FTA khác nhau có thể có các tiêu chí và phương pháp ROO khác nhau. Tuy nhiên, yếu tố thống nhất trong số đó là việc bắt buộc phải nộp Chứng nhận xuất xứ (COO). COO xác minh nguồn gốc hàng hóa của bạn, cho phép bạn tận dụng các ưu đãi thuế quan và khả năng tiếp cận thị trường rộng hơn theo FTA. Để có được COO, bạn sẽ cần:
- Đảm bảo tuân thủ ROO.
- Cung cấp mã thuế quan hài hòa được áp dụng rộng rãi để phân loại các sản phẩm được giao dịch.
- Sắp xếp lô hàng và lập danh mục chi tiết lô hàng trong COO trước khi xuất khẩu.
Tuy nhiên, với hàng nghìn mã Hệ thống hài hòa (HS) riêng biệt và thỉnh thoảng có sự trùng lặp - trong đó một sản phẩm khớp với nhiều mã, đòi hỏi con mắt sáng suốt để chọn ra mã phù hợp nhất. Thêm vào đó, khi sản phẩm được sản xuất bằng các linh kiện trong nước và nhập khẩu, những linh kiện này không phải lúc nào cũng đủ điều kiện để được giảm thuế theo FTA.
Đây là lúc hợp tác với một đối tác logistics như DHL Express Việt Nam phát huy tác dụng. Các chuyên gia của chúng tôi, có kinh nghiệm trong việc quản lý các yêu cầu hải quan toàn cầu và am hiểu các vấn đề phức tạp về mã số thuế quan, có thể hướng dẫn bạn thực hiện quy trình này, đảm bảo thông quan suôn sẻ.
